Steeds meer mensen lijden aan FOMO: de Fear Of Missing Out

Steeds meer mensen doen een digitale detox. Of althans, daar hebben ze het over. Maar heeft zo’n detox ook daadwerkelijk zin? Nieuws vroeg het aan dr. Lotte Willemsen, lector Communicatie aan Hogeschool Rotterdam, die regelmatig wetenschappelijk onderzoek doet, onder andere naar de invloed van het gebruik van sociale media op angst en FOMO, de Fear Of Missing Out.

Steeds meer jongeren gebruiken smartphones en ondervinden hier hinder van. Maar zo ook de volwassenen. “Mensen vinden het best wel vervelend dat ze zo aan hun telefoon verknocht zijn. Daar is ook onderzoek naar gedaan. 1 op de 5 Nederlanders vindt het lastig om hun telefoon weg te leggen, ook al weten ze dat het beter is. Dit geeft wel de afhankelijkheid weer. Bij jongeren is dit 1 op de 4. 26 procent van hen geeft aan dat als ze hun telefoon niet kunnen gebruiken, dat ze aan niets anders kunnen denken dan het checken van hun sociale media.”

Lotte ziet wel een tegenbeweging, onder ander door de hoeveelheid apps op de markt, die aangeven hoeveel uur je op je telefoon zit. “We zitten gemiddeld tussen de drie à vier uur per dag op onze telefoon. In die tijd kan je heel veel andere leuke en zinvolle dingen doen. Er zijn apps die je belonen als je niet of minder op je telefoon hebt gezeten. Daarnaast verschijnen er ook campings waar je je telefoon moet inleveren en waar je 24 uur zonder beeldscherm verblijft. Vorig jaar was er een festival waar telefoons niet welkom waren. Ook is er een jongerenklooster geopend waar je kan afkicken van je telefoon.”

Het lijkt alsof we een beetje klaar zijn met de altijd aan staan mentaliteit, al die notificaties en de continue stroom aan informatie die we onder onze ogen krijgen. “Er bestaat niet alleen de term FOMO, maar je hebt nu ook JOMO, de Joy Of Missing Out. Dit is het plezierige gevoel om alles even aan je voorbij te laten gaan.”

De vraag is of een digitale detox echt nodig is. “Er is met onderzoek aangetoond dat er wel degelijk een verband bestaat tussen sociale media gebruik/de smartphone en de mentale gesteldheid, zoals stress, depressie en angsten. Het is echter wel complex, want is de smartphone de reden voor deze klachten? Er kunnen namelijk ook andere redenen zijn, zoals een stressvolle baan waarvoor je altijd online moet zijn. Dan is er geen sprake van FOMO. Het kan ook andersom zijn. Je bent depressief en daarom gebruik je veel je telefoon. Mensen die niet lekker in hun vel zitten, zijn sneller geneigd om hun telefoon te gebruiken.”

Samen met Simone de Droog en Tijs Portegies heeft Lotte vorig jaar een onderzoek gedaan naar het causale verband, dus leidt smartphone gebruik tot meer angst? We hebben het onderzoek uitgevoerd onder jongvolwassenen omdat deze doelgroep vooral hinder ervaart. Een derde van de groep moest hun telefoon inleveren, het andere deel mocht hun telefoon houden, maar zonder wifi. De laatste groep had zowel telefoon als wifi. Die groep gebruikten allemaal hun telefoon. Bij het inleveren van de telefoon leidde dit bij deze groep tot een hogere angst. FOMO was hiervoor de verklaring. De tweede groep was het minder angstig.”

Welke conclusie kunnen we hieruit trekken? “Dat mensen graag hun telefoon bij zich hebben, maar dat het verstandig is om af en toe je wifi uit te schakelen zodat je niet herinnerd wordt aan alles wat je mist. Dat werkt rustgevend. Een hele week helemaal zonder telefoon kan averechts werken. De telefoon is een soort digitaal zakmes geworden waarmee we een gevoel van overleven hebben gecreëerd. Het is een verlengstuk geworden van onszelf. Als we die niet hebben, krijgen we het gevoel dat we iets missen en dat we afgesloten zijn van de wereld, wat juist angst in de hand kan werken.”

Wat is Lotte haar gouden tip? “Zet de notificaties uit, dat heb ik ook gedaan. Ik zit zelf veel op de mail en kijk nu op vaste momenten in mijn dag. Dat geeft rust. Al die notificaties zorgen ervoor dat je naar je telefoon wordt getrokken. Ze zijn ontworpen om je aandacht op te eisen, maar dat is ook het doel van die notificaties. Je hoeft niet meteen een digitale detox te doen, maar schakel je wifi of notificaties uit of stop je telefoon af en toe in je tas, bijvoorbeeld als je koffie gaat drinken met iemand. Uit onderzoek blijkt dat we minder goede gesprekken voeren en empathie voelen tijdens een gesprek met een vriend of vriendin als de telefoons op tafel blijven liggen.”