Herdenkingen: het is 79 jaar geleden dat Leo Major Zwolle van de Duitsers bevrijdde

Leerlingen van basisschool de Octopus herdenken vrijdag 12 april de 79-jarige bevrijding van Zwolle door de Canadezen. Met Leo Major voorop werd de stad ingenomen, dat was op 14 april 1945.

De leerlingen van de Octopus houden de herdenking op 12 april om 09.00 uur bij het monument aan de Pilotenlaan. Wethouder Arjan Spaans is hierbij aanwezig. Om 11.00 uur verzorgen de leerlingen van basisscholen Koningin Emma en de Geert Groteschool 'hun' herdenking bij het oorlogsmonument in het Ter Pelkwijkpark.

Rondom de bevrijding van Zwolle worden diverse activiteiten georganiseerd. Zo staat de voetbalwedstrijd PEC tegen Excelsior op zaterdag 6 april in het teken van de bevrijding en de rol van Leo Major. ANNO Stadsmuseum Zwolle organiseert tussen 11 en 14 april diverse lezingen en een stadswandeling.

Op zaterdagavond 13 april is in het Academiehuis Grote Kerk de voorstelling ‘De nacht van Leo Major! Morgen zijn we vrij!’. Theatermaker en historicus Tijmen Dokter vertelt het verhaal van Leo Major. Omlijst door muziek, dans en werken van stadsdichter Bauke Vermaas worden bezoekers mee meegenomen naar 13 april 1945.Het Groot Mannenkoor Zwolle geeft op zondag 14 april in de middag een Bevrijdingsconcert in de Onze Lieve Vrouwe Basiliek (Peperbus).

Op oorlogsbegraafplaatsen

is het volgende verhaal te lezen over de onbekende bevrijders van Zwolle.

Al jaren houdt ik mij bezig met het onderzoek naar verhalen over de oorlog, aangezien ik zelf uit Zwolle komt zoek ik ook veel over de oorlog in Zwolle en schrijf hierover verhalen om de mensen die toen zijn omgekomen niet in de vergetelheid te laten komen.

Iedereen in Zwolle kent het verhaal over ‘’de bevrijder van Zwolle’’ Leo Major die volgens de vele verhalen als een ware Rambo in zijn eentje Zwolle heeft bevrijd. Dat sprookje is alleen niet waar en zorgt ervoor dat er andere soldaten eigenlijk nooit aan bod zijn gekomen. In totaal zijn er 3 Canadese soldaten tijdens de bevrijding van Zwolle omgekomen, zij liggen alle drie begraven op de Canadese begraafplaats in Holten.

Voor sommige mensen zegt Welly (of Willy) Arsenault misschien iets, Hij was met Major toen zij richting Zwolle trokken en werd door de bezetter doodgeschoten. Hij heeft in Zwolle-Zuid het W. Arsenault plantsoen gekregen. Samen met Leo Major gingen zij met z’n tweeën op verkenning om erachter te komen hoe zwaar Zwolle nog in handen was van de Duitsers. Omdat bij de bevrijding van een aantal dagen hiervoor onverwachts een hoop soldaten sneuvelden was er besloten Zwolle eerst met mortier vuur te bestoken voordat zij de stad in trokken. Major en Arsenault gaan over het spoor bij Zalné waarbij Arsnenault te veel lawaai maakt en wordt opgemerkt. Hij wordt beschoten en overlijd ter plekke. Leo Major vertelt later dat bij Arsenault de gaten in zijn buik zaten.

Deze naam zegt waarschijnlijk niks, maar ook hij kwam op 14 april 1945 tijdens de bevrijding om het leven. Via Jan Braakman komt het volgende verhaal over Alex Serediak en Thomas Thomas naar boven. Hij deed onderzoek hierna en daaruit komen de volgende verhalen.

Het genealogiepakket van Serediak omvat 64 pagina’s. Uit het dossier komt het beeld naar boven van een jongen van Oekraïense komaf. Bruine ogen, bruin haar, 1.76 meter lang en 73 kilo zwaar Alex was op zijn 14e van school gegaan om op de boerderij en later in de mijnen aan het werk te gaan. Later kreeg hij een baan als elektricien bij de vliegtuigfabriek Boeing in Vancouver. In december 1944 werd hij naar het Verenigd Koninkrijk verscheept en twee maanden later, op 23 februari 1945, kwam hij op het Europese vasteland. Hij was ingedeeld bij het Canadian Scottish Regiment. Op 14 april trokken de Canscots, zoals het regiment kortheidshalve werd genoemd, vanuit Den Nul in de richting van Zwolle. Het leek een leuk voorjaarstochtje, afgaande op de beschrijving in de war diary. “The trip was long and full of delightful scenery”, aldus de dagboekschrijver van het regiment. Het regiment verzamelde zich ten zuiden van Zwolle, waar de Zuthemerweg uitkomt op de Wijheseweg. De Canscots trokken achter Regina’s (Regina Rifle Regiment) de stad door, zonder enig oponthoud. De vijandelijke troepen hadden zich al terug getrokken naar het westen, over de IJssel. De Canscots namen posities in bij Voorst, ten noorden van de stad.Het Feest in de Zwolse Stad was al in gang terwijl de Canadezen in Voorst rust hielden, tot plots een serie mortier granaten in de richting van Voorst worden afgeschoten. De laatste twee meldingen in de war diary op 14 april zijn: “Casualties Other Ranks: Killed 2 Wounded 2.” Hoe Serediak sneuvelde is niet duidelijk. Zijn stoffelijk overschot werd tijdelijk begraven in Raalte op de Protestantse Begraafplaats. Op 5 februari 1946 kreeg hij een definitieve rustplaats op de Canadese militaire begraafplaats in Holten.

Deze voor de meeste onbekende naam kwam ook om tijdens de bevrijding van Zwolle tijdens de bovenstaande actie. Thomas zijn helm werd doorboord door granaat scherven en overleed ter plekke. Tom Thomas was een buitenbeentje in het Canadese leger. Hij was Amerikaan van geboorte. Op 26 augustus 1919 had hij samen met zijn tweelingbroer Bill het levenslicht gezien in Milton, Oregon. Zijn ouders waren beiden vanuit Wales geëmigreerd naar de Verenigde Staten. Ze bleven daar echter niet heel lang. In 1926, Tom moest nog zeven worden, verhuisde het boerengezin naar Penticton, British Columbia, Canada. Daar gaf vader Stephen zijn beroep als boer op en verkoos hij een carrière in het Canadese leger. Tom Thomas had er al een lange carrière als militair op zitten. Op 27 april 1940 was hij in dienst gekomen. In juni 1942 werd hij verscheept naar Engeland, en hij was erbij toen geallieerde troepen op D-Day de kusten van Normandië bestormden. Op 3 juni was hij aan boord gegaan van een van de vele schepen die de soldaten aanvoerden naar Frankrijk, op 6 juni bestormde hij met zijn maten van het Canadian Scottish Regiment het Europese vasteland. Eenmaal op het strijdtoneel in Noordwest-Europa bleef hij ongeschonden. Na een half jaar kreeg hij even rust. Hij mocht negen dagen met verlof naar Engeland in februari 1945. Op 19 februari meldde hij zich weer bij zijn regiment. Hij begon eind maart aan de laatste militaire operatie die Duitsland op de knieën moest brengen. De route eindigde voor Thomas definitief in Zwolle.

Laten we in het vervolg bij de bevrijding van Zwolle ook aan deze drie jonge mannen denken die zijn gevallen voor onze vrijheid.